رادیوسرجری (Radiosurgery) یا جراحی به کمک امواج رادیویی نوعی از جراحی های مغز است که در آن متخصص مغز و اعصاب از بیرون مغز امواجی به مغز می تاباند تا به کمک آن تومورهای مغزی را از بین ببرد. این جراحی اگر به کمک امواج گاما انجام شود به آن گامانایف گفته می شود. در این مطلب سعی داریم تا بیشتر با این روش جراحی مغز آشنا شویم. با ما همراه باشید.
جراحی گامانایف چیست؟
جراحی گامانایف (Gamma Knife) نوعی پرتودرمانی است که با ابزار مشخصی بدون جراحی و ایجاد برش جراحی مغز و اعصاب را انجام می دهند. در این روش غیر تهاجمی، دوز مشخصی از پرتوی گاما به طور دقیق به قسمتی از مغز تابیده می شود. انرژی حاصل از این پرتو، تومورهای مغزی را از بین می برد و رگ هایی که باعث تغذیه این تومورها می شود را مسدود می کند. گامانایف همچنین می تواند برخی از اختلالات مغزی، مانند بیماری پارکینسون را نیز درمان کند. گامانایف برخلاف اسم خود از هیچ چاقو یا تیغ جراحی برای ایجاد برش استفاده نمی کند. میزان انرژی حاصل از پرتوهای گاما به حدی است که می تواند مانند یک تیغ و چاقوی جراحی عمل کند. گامانایف برای برخی از بیماران جایگزین مناسبی برای عمل جراحی مغز است. افرادی که به دلیل بالا بودن سن یا شرایط پزشکی نمی توانند تحت عمل جراحی قرار گیرند، از این روش غیر تهاجمی تر استفاده می کنند. این روش نسب به روش جراحی زمان بهبودی سریع تری دارد.
تاریخچه کوتاهی از گاما نایف
این شیوه جراحی مغز نخستین بار در سال 1968 میلادی در بیمارستانی در سوئد انجام شد. پس از آن، در سال 1969، اولین بیماران مبتلا به تومور مغزی نورینوم آکوستیک و هیپوفیز تحت درمان با این روش قرار گرفتند. یک سال بعد از آن، یعنی در سال 1970، ناهنجاری‌های شریانی وریدی (AVM) بیماران نیز با استفاده از این روش جراحی درمان شد. به مرور و از از 1976، این روش برای درمان تومور مننژیوم نیز مورد استفاده قرار گرفت. امروزه در کشورهای مختلف از جمله ایران، جراحان حاذق از روش گامانایف برای درمان مشکلات مغزی استفاده می کنند.
چرا جراحی مغز با پرتوی گاما انجام می شود؟
پزشک ممکن است جراحی با پرتوی گاما را برای درمان برخی بیماری ها و شرایط مغزی توصیه کند. این شرایط شامل فاکتورهای خاصی مانند سن بیمار، نوع تومور یا نوع بیماری فرد است که موجب می شود پزشک این جراحی را توصیه کند. برخی از شرایطی که متخصص مغز برای درمان آنها استفاده از پرتو درمانی را پیشنهاد می کند شامل این موارد است :
- نوروم آکوستیک (تومور عصب شنوایی)
- تومور عصبی بین مغز و گوش
- ناهنجاری های شریانی وریدی (AVM) و سایر اختلالات رگ های خونی در مغز
- تومورهای مغزی از جمله برخی از انواع تومورهای بدخیم و خوش خیم
- برخی از انواع سرطان چشم
- صرع ناشی از تومور مغزی که توسط داروها تشنج کنترل نمی شوند نیز ممکن است با جراحی پرتو گاما درمان شود.
- بیماری پارکینسون (یک اختلال مغزی است که منجر به لرزش غیرقابل کنترل ، سفتی عضله و مشکلات شدید با عدم هماهنگی و تعادل در حرکات می شود).
- نورالژی تری ژمینال ( یک اختلال عصبی که باعث ضعف عضلات صورت می شود).
نحوه انجام جراحی گامانایف
رادیو جراحی پرتوی گاما، DNA سلولهای غیرطبیعی مغز را از بین می برد. سلولهای موجود در تومور مغزی در صورت تخریب DNA نمی توانند به رشد، تولید مثل یا تقسیم ادامه دهند؛ بنابراین، با مرگ سلولهای سرطانی، تعداد تومورها با گذشت زمان کاهش می یابد و از بین می رود. همچنین رگ های خونی که به تومور ها خونرسانی می کنند نیز از بین می روند. اگر بافت اطراف تومور تحت تاثیر پرتو آسیب دیده باشد، بعد از مدتی بهبود می یابد. در طول عمل، یک فرم روی سر بیمار قرار داده می شود که سر را در موقعیت ثابت نگه داشته می دارد. ثابت نگه داشتن سر باعث می شود که تابش گاما دقیقاً بر روی سلول های مورد نظر متمرکز شود و از آسیب رساندن به بافت سالم مغز جلوگیری شود. اسکن MRI یا CT ، به جراحان در ساطع کردن دقیق پرتوها به نقطه هدف در مغز کمک می کند. یک کلاه ایمنی بر روی قاب نگهدارنده سر قرار می گیرد تا تابش گاما را به سلولهای هدف هدایت کند.
زمان مورد نیاز برای پرتو جراحی
زمان درمان به تشخیص پزشک بستگی دارد. در حالی فرد یک کاناپه دراز کشیده است، درمان با پرتو گاما انجام می شود. همانطور که گفته شد سر باید ثابت باشد تا دوز مشخصی از پرتو دقیقا به محل مورد نظر در مغز برسد. در طول درمان هیچ دردی توسط بیمار احساس نمی شود؛ در واقع می توان گفت که نه نیاز به بی حسی موضعی است و نه بیهوشی عمومی و فرد هوشیار است. این روش ممکن است بر اساس اندازه، محل و نوع ناهنجاری مغزی از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. به طور معمول، فقط یک جلسه جراحی گامانایف برای درمان موفقیت آمیز ناهنجاری لازم است. البته گاهی ممکن است با توجه به بزرگی یا تعداد تومورها بیش از یک جلسه درمان توسط پرتو گاما نیاز باشد.
مزایای درمان با پرتوی گاما
از میان مهم ترین مزایای گاما نایف می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایمنی بالا؛
- دقت بیشتر؛
- هزینه کم نسبت به عمل جراحی؛
- درمان موثر برخی از ضایعاتی که با جراحی درمان ناپذیرند؛
- نیاز نداشتن به تراشیدن سر برای جراحی؛
- عدم نیاز به باز شدن جمجمه؛
- عدم نیاز به بیهوش کردن بیمار؛
- نداشتن عوارض جانبی خطرناک؛
- دوره نقاهت کوتاه؛
- مدت کوتاه جراحی و ترخیص بعد عمل.
خطرات و عوارض احتمالی پرتو جراحی چیست؟
با توجه به اینکه این پرتودرمانی یک روش غیر تهاجمی است، شدت عوارض و خطرات آن بسیار کمتر از حالتی است که فرد تحت جراحی تهاجمی مغز قرار می گیرد. علاوه بر این، اگر جراحی نزد بهترین متخصص جراحی مغز انجام شود، عوارض آن به حداقل می رسد. برخی از خطرات و عوارض مرتبط با جراحی رادیوگرافی پرتو گاما عبارتند از:
- سردرد
- حالت تهوع
- بی حسی
- تورم مغز
- خستگی
- مشکلات پوست سر و مو
- تشنج
- مشکلات بینایی
- از دست دادن تعادل.
چه کسانی جراحی پرتو گاما را انجام می دهد؟
یک تیم تخصصی جراحی پرتو گاما را انجام می دهد. این تیم معمولاً شامل متخصصین زیر هستند:
- فیزیکدانان پزشکی که در ایمنی و اثربخشی درمان های پرتوی و روش های تصویربرداری تخصص دارند و دوز آن را مشخص می کنند.
- جراح مغز و اعصاب که در درمان جراحی بیماری های مغز ، نخاع و اعصاب تخصص و مهارت داشته باشد و ناحیه مورد نظر در مغز را تشخیص دهد و برای جراحی گامانایف آماده کنند.
- متخصصان انکولوژی که در درمان سرطان با اشعه تخصص دارند.
بسته به شرایط پزشکی و نوع تومور فرد تیم جراحی ممکن است شامل دو یا چند نفر باشد. در سرطان هایی که مرتبط با گوش و یا حلق هم هستند ممکن است متخصصان گوش و حلق و بینی نیز در تیم عمل حضور داشته باشند. همچنین متخصصان نورورادیولوژی که دارای تخصص در تشخیص و درمان بیماری های سیستم عصبی با استفاده از تصویربرداری رادیولوژی تخصص دارند، نیز در تیم جراحی حضور دارند.
مراقبت های پس از جراحی گامانایف
معمولا اندکی پس از اتمام جراحی فرد از بیمارستان ترخیص می شود. ممکن است پس از انجام عمل، کمی سردرد وجود داشته باشد که با استفاده از مسکن های تجویز شده برطرف می شود. از انجام حرکات شدید مثل دویدن و ورزش های سنگین برای جلوگیری از بروز سردرد، تا چند روز پس از عمل خودداری کنید. روند درمان با پرتو گاما برای کودکان مانند بزرگسالان است، اما مراقبت های ویژه ای برای بیماران اطفال از جمله مطالعات تصویربرداری قبل از درمان، بیهوشی متناسب با کودکان ، بهبودی و درمان های بعدی در صورت لزوم باید انجام گیرد.
نتیجه گیری
در این مطلب سعی داشتیم تا بیشتر با جراحی پرتودرمانی مغز یعنی گامانایف آشنا شویم و به نحوه انجام آن پی ببریم. این جراحی اگر توسط بهترین جراح مغز و اعصاب انجام شود، بدون عارضه و با کمترین میزان تهاجم انجام خواهد شد.
28 پاسخ
سلام آقای دکتر
مادر من عمل تومور عصب ۵ انجام دادند چند ماه پیش در شهرستان جراح گفتند توموری خارج نکرده است و نبوده توموری در آن قسمت الان ولی در سی تی اسکن متوجه شدیم تومور در همان ناحیه وجود دارد میخواستم ببینم آیا عمل دوباره میشه انجام داد یا نه و ضرری نداره ؟الان شنوایی کاهش پیدا کرده و دوبینی دارند
سلام باید معاینه انجام بشه تا مشخص بشه که این دوبینی مرتبط با تومور هست یا خیر. اگر مرتبط با تومور باشه باید مجدد جراحی صورت بگیره
سلام
خسته نباشید
با روش گاما نایف چند درصد میشه تومور مننژیوما رو کوچک تر کرد که نیازی به عمل جراحی نداشته باشه؟
اگر مننژیوم در جای بسیار حساسی مانند وسط حفره خلفی قرار داشته باشه و خیلی کوچک باشد، گامانایف انجام میشه چون مننژیم تومور خوش خیمی است و معمولاً درمان اولیه اش جراحی است. گامانایف تومور را کوچک نمی کنه بلکه رشد تومور رو محدود یا کند میکنه . در هر صورت اگر در جایی قرار داشته باشه که نیاز به عمل داشته باشه، باید جراحی انجام بشه. مگر این که عمل بشه و قسمتی از تومور باقی بمونه و جراح بخواد باقی مانده تومور رو گامانایف کند.
با عرض سلام
آیا برای درمان ماکروآدنوم هیپوفیز پرولاکتینما هم میشه از گامانایف استفاده کرد اندازه تومور ۲سانت در ۲سانت و پرولاکتین ۴۰۰۰هزار.مرد هستم ۳۶ ساله
سلام درمان اولیه و اصلی پرولاکتینوم درمان دارویی هست و معمولا با داستینکس یا کابرگولین پاسخ میده و نیاز به گامانایف نداره.
سلام خسته نباشید
من اطلاع دقیق ندارم ولی تا اونجا که میدونم
تومور از نوع گلیوم در سر میشع با این روش درمان کرد؟ پدرم پرتودرمانی شده ۳۰ جلسه
لطفا جواب بدید
ممنون
اگه تومور کوچک باشه و در مجاور ارگان های حساس باشه گامانایف رو توصیه میکنیم
سلام آقای دکتر لطفا جواب بدید
مادر شصت و پنج ساله من یک هفته قبل از نوروز 1400 تشنج کرد دو هفته بیمارستان فوق تخصصی بستری بود نتیجه پاتولوژی را گفتن تومور مغزی از نوع کارسینومای متاستاتیک هست و هنوز منشاء تومور مشخص نیست در اون دوره که بستری بود یک بار ریه ها و شکم و لگن را با ماده حاجب سی تی اسکن کردن و توی شکم توده ای پیدا نکردن و فقط یک آمبولی خفیف ریه پیدا شد ماموگرافی و سونوگرافی خیبلی دقیق هم انجام شد که گفتن سینه مشکلی نداره (رادیولوژی ریه هم انجام شد که گفتن مشکلی نیست) در دوره بستری بیوپسی از طریف استریوتاکسی انجام شد که خوشبختانه عوازضی نداشت
این توموری که داخل مغزش هست از نوع کیستیک هست گفتن مرکزش کیست داره و در لوب گیجگاهی چپ قرار داره دکتر جراحش گفت قابل عمل نیست چون در عمق مغزه و نزدیک مراکز حساسه فعلا دکتر آنکولوژیست براش 16 جلسه رادیو تراپی خارجی نوشته که احتمالا استریوتاکتیک هست اندازه تومور 3.5 در 3.5 سانتیمنتر هست می خواستم بدونم آیا امکان جراحیش از طریق گامانایف هست؟
سلام گامانایف جراحی نیست. یه نوع رادیوتراپی پیشرفته هست
با سلام 12سال قبل تومور مننزیم جراحی کردم 4 سال بعد گامانایف انجام دادم الان نزدیک 2 سال است گاهی اوقات سرگیجه ناگهانی به سراغم می آید و تعادلم را از دست میدهم ممکن است از عوارض گامانایف باشد 67 ساله هستم هیچگونه بیماری دیگری ندارم
سلام بایستی ام آر آی جدید انجام بدین. معمولا گامانایف عارضه نداره.
سلام جناب دکتر من ۶۲ سال دارم سال ۹۲ مننژیوما پشت اپتیک چشمم راست رو عمل کردم مشکلینداشتم تا ۱۰ رور پیش که برای درد و احساس صدادر گوش ام ار ای معز گرفتم گرفتم یک تومور که شواهدی از افزایش ضایعه در حدود 12×9 میلی متر برتر از راست وجود دارد
سینوس غاری می تواند به دلیل تومور محوری اضافی مانند مننژیوم یا
شوانومو ، ارتباط با تصویربرداری قبلی توصیه می شود.
تا حدی خالی سلا ذکر شده است.
عصب vestibulocochlear روند و قطر طبیعی را از دو طرف نشان می دهد.
هیچ شواهدی از افزایش غیر طبیعی درون عصب وجود ندارد ، از جمله
بخش درون سازمانی آن.
سلول های هوای ماستوئیدی سمت چپ تمیز و پنوماتیک هستند
حفره و کانال شنوایی خارجی طبیعی است.
هیپوپنوماتیزاسیون و اسکلروز در سلولهای هوای ماستوئید راست مشاهده می شود.
سلام باید بررسی شود.می تواید از طریق مشاوره انلاین هم اقدام کنید.
سلام اقای دکتر بنده 60 سال دارم ودوباردرسال های 83 و93 بااندوسکوپی تحت جراحی تومورهیپوفیزانجام دادم والان بازهمان توموررشدکرده است ایامکان گامانایف است؟
سلام بله اگه تومور خیلی بزرگ نشده باشه بعد از دو بار عمل جراحی گامانایف رو توصیه میکنم.
سلام وقتتون بخیر
پسر من چهار سال و نیمه س تومور مغزی گلیوما از نوروفیبروماتوز دارن در مخچه
یکسال شیمی درمانی شد و بعد از سه ماه دوباره عود کرده
جراحی نشده چون امکان جراحی وجود نداذه
آیا میشه به این روش جلوی پیشرفت و رشد تومور رو گرفت؟
سلام نه متاسفانه
با سلام و احترام
جوانی ۳۶ ساله هستم که از کودکی تشنج داشتم و الان تشخیص دادند که همانژیوم دارم، آیا با گامانایف قابل درمان است و به علت وجود تحریم ها، این اقدام پزشکی الان انجام می شود؟
سلام با گامانایف قابل انجام نیست در صورتی که علت تشنج همانژیوم باشه بایستی عمل بشن
سلام وقتتون بخیر پدرم ۷۱سال دارن کلون معده داشتن در یک تشنج پزشک معالج متوجه تومور ۵۵×۵۰میلی متری شدن که از نوع مننژیوم است با توجه به ریسک بالای عمل که روی مخچه است امکان درمان با گاما نایف وجود دارد؟
سلام اگه ۵۰ میلیمتر باشه با گامانایف نمیشه ، یا بایستی پیگیری بشه یا عمل جراحی
سلام آقای دکتر وقت بخیر
پدر من مشکل متاستاز مغزی دارن ، ۳ تا ضایعه کوچک هست ، ما با شیمی درمانی هسته ای داریم جلوی پیشرفتشو میگیریم
خدمت شما اومدیم فرمودید در قسمتی قرار داره که نمیشه جراحی کرد
آیا میشه با جراحی گامانایف تومور رو از بین برد؟
سلام آقای دکتر، همسر من تومور کرانیوفارنژیوما دارن، از ۸سال پیش تا کنون دوبار جراحی شدن، الان دوباره رشد کرده و به عصب بینایی خیلی نزدیکه. در عمل دوم بخشی از هیپوفیز را برداشتن. الان سایز تومور ۲۳×۲۶×۲۵ هست. آیا این سایز برای گامانایف بزرگ است؟ خواهش میکنم جوابم را بدهید. متشکرم
سلام وقت بخیر، کسی که سه بار عمل تومر جهندی خوش خیم داشته، میتونه از دستگاه گامایانوف استفاده کند؟ در کجا میتونه برای این کار مراجعه کند
سلام اگه منظورتون گامانایف هست تومور های زیر ۲.۵ سانتی متر و در جاهایی که قابل عمل نباشه میشه گامانایف کرد
دکتر سلام وقت بخیر
خانوم ۵۰ ساله که با اختلال دید مراجعه کرده به پزشک‌جراح‌مغز بعد بررسی mri و ct scan تومور ناحیه هیپوفیز تشخیص داده شد و گفتن بش که یا باید جراحی کنه که ریسکش بالاست چون تومور بزرگ شده یا بیناییشو‌از دست میده
خواستم بدونم آیا روش جراحی گاما نایف جواب میده یا حتما باید از طریق بینی و آندوسکوپی باید انجام شه؟؟؟
ممنون میشم راهنمایی کنید دکتر
سلام حتما بایستی به روش آندوسکوپ از طریق بینی عمل بشن